اسنادی که درعرصه فعالیت‌های تجاری، بین تجار برای سهولت و انجام معاملات رد و بدل می‌شود مانند چک، سفته و برات، بارنامه، اوراق سهام، اوراق بهادار و… را اسناد تجاری می‌گویند. اسناد تجاری در واقع جایگزین اسکناس و ضمانت تعهد به پرداخت وجه است. در این مقاله هر کدام از این اسناد تجاری را شرح داده و با یکدیگر مقایسه خواهیم کرد. صرافی پرشیا ارز با ارائه انواع خدمات و در جهت افزایش آگاهی مخاطبان حرکت می‌کند.
برات چیست؟
برات سندی است که به موجب آن، صادر کننده با صدور آن و تقدیم آن به دارنده، او را برای دریافت مبلغی به شخص دیگر (برات‌گیر) می‌فرستد. در واقع برات وسیله پرداخت در زمان آینده است. بدهکار در برابر طلبکار، تعهد می‌دهد تا در زمان مشخصی، مبلغ درج شده در آن را شخص ثالثی، به طلبکار یا هر فرد دیگری که دارنده برات باشد بپردازد.
انواع برات
برات انواع مختلفی دارد که در ادامه مقاله به آن می‌پردازیم:
- برات مدت‌دار: براتی است که در زمان پذیرفتن توسط بانک تا سر رسید پرداخت آن یک فاصله زمانی مشخصی وجود دارد.
- برات اسنادی: براتی است که پس از قبولی آن از بانک باید وجه آن تامین شده و به فرد فروشنده پرداخت شود.
- برات دیدار: این نوع برات، فروشنده در فرم دستور وصول خود از بانک می‌خواهد که برات را در برابر پرداخت وجه به خریدار دهد.
مندرجات برات
در برات موارد زیر درج می‌شود:
- قید کلمه برات
- تاریخ نوشتن برات
- اسم شخصی که باید مبلغ برات را پرداخت کند.
- تعیین مبلغ
- تاریخ پرداخت وجه برات
- مکان پرداخت وجه برات
- اسم شخصی که وجه برات باید به او پرداخت شود.
شرایط محتوایی صدور برات
جهت صدور برات موارد زیر اهمیت دارد:
اهلیت صارکننده
توانایی قانونی فرد برای دارا شدن یا اجرای حق. توانایی قانونی برای اجرای حق را اهلیت استیفاء می‌گویند. ولی شرط وجود آن، اجرای حق یعنی شخص، بالغ و عاقل باشد و هر فردی که فاقد یکی از شرایط ذکر شده باشد، اهلیت استیفاء ندارد و نمی‌تواند عمل حقوقی مانند صدور برات را انجام دهد.
رضایت صادرکننده
صدور برات فقط در صورتی معتبر است که همراه با رضایت صادرکننده باشد. صادر کننده رضایت را با درج امضا در ورقه منتقل می‌کند.
دلیل صدور برات
صدور برات بر اساس یک معامله قبلی که از آن به معامله اصلی یاد می‌شود، صورت می‌گیرد. صادرکننده به این دلیل برات را امضا می‌کند که دارنده برات به او کالایی فروخته است و حالا از صادرکننده طلب دارد و برات‌گیر نیز برات را به این دلیل می‌پذیرد که به صادرکننده در گذشته بدهکار است.
مزیت‌های برات
برات از مزیت‌های بسیاری برخوردار است. بسیاری از مردم دنیا ترجیح می‌دهند از طریق برات پرداخت‌های خود را انجام دهند. زیرا برات یک سند تجاری است و مورد حمایت قانون قرار می‌گیرد. یکی از مزیت‌های آن، فردی که برات را امضا می‌کند مسئولیت تضامنی دارد، به این معنی که ضامن رسیدن دارنده برات به حق خود می‌شود. برات نحوه پرداخت را برای هر دو طرف معامله معین می‌کند. به همین دلیل بخش عمده‌ای از مبادلات خارجی از این راه انجام می‌گیرد. با ارائه برات به بانک به عنوان وثیقه می‌‌‍‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید به آسانی وام دریافت کنید.
سفته
سفته سندی است که صادرکننده متعهد می‌شود مبلغ معینی را در زمان مشخص در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله آن شخص پرداخت نماید.
سفته برای این که یک سند تجاری محسوب شود، باید دارای مهر یا امضا صادرکننده، تاریخ صدور، تاریخ پرداخت، مبلغ معین و گیرنده وجه باشد. البته سفته شبیه به برات است و دارای اثر حقوقی الزام آور است و در هنگام صدور آن باید بسیار دقت کرد.
چک
همان طور که گفته شد، چک یک سند تجاری است که صادرکننده وجهی را که نزد محال علیه دارد، کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می‌کند.
مندرجات چک
در چک موارد زیر درج می‌شود:
- تاریخ صدور
- محل صدور
- محل پرداخت
- مبلغ
- گیرنده چک
- امضا صادر کننده
انواع چک
چک انواع مختلفی دارد که با توجه به نوع کارکردشان متفاوت است، مانند:
چک عادی:
به چکی که صاحب حساب نسبت به حساب جاری خود صادر می‌کند تا دارنده چک با مراجعه به بانک مربوط وجه چک را نقد کند چک عادی می‌گویند. چک عادی ممکن است در وجه خود صادرکننده چک، حامل یا فرد معینی صادر گردد. اعتبار چک عادی مشروط به اعتبار صادرکننده چک است.
چک تایید شده:
به چکی که افراد نسبت به حساب جاری خود صادر می‌کنند و بانک تایید می‌کند که معادل مبلغ چک در حساب صادر کننده چک موجودی وجود دارد. در این حالت بانک حساب صادر کننده را نسبت به مبلغ چک مسدود می‌نماید. بنابراین این مبلغ را فقط به فردی که چک تایید شده را به بانک می‌برد پرداخت می‌کند.
چک مسافرتی:
چکی که بانک صادر می‌کند و وجه آن در هر یک از شعبه‌های آن بانک یا نمایندگان آن پرداخت می‌شود.
چک تضمین شده:
چکی است که توسط بانک به درخواست مشتری صادر می‌شود و پرداخت وجه چک توسط بانک تضمین می‌شود.
فواید استفاده از چک:
چک از مزایایی برخوردار است از جمله:
- کاهش نقل و انتقال پول از بانک
- وسیله کنترل مالیاتی
- وسیله انتقال وجه بین حساب‌های بانکی
- جلوگیری از چاپ اسکناس
- وسیله پرداخت مطمئن
- وسیله جمع‌آوری سرمایه از بانک
چک در مواردی ضمانت اجرای کیفری را از دست می‌دهد
در برخی موارد ضمانت اجرای کیفری چک از بین می‌رود؛ بنابراین توجه به این موارد مهم است. این موارد عبارت هستند از:
- در صورتی که چک وعده دار باشد، فقط از طریق حقوقی قابل پیگیری است.
- اگر چک سفید امضا باشد یعنی به جز امضا بر روی آن موارد دیگری درج نشده باشد، قابل شکایت کیفری نیست.
- در صورتی که چک بدون تاریخ باشد قابل شکایت کیفری نیست.
- اگر تحقق چک وابسته به تحقق امر دیگری باشد.
- اگر چک برای تضمین انجام تعهد یا انجام معامله صادر شده باشد.
- باید ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک گواهی عدم پرداخت از بانک و ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت شکایت به راه افتاده باشد تا قابل شکایت کیفری باشد.
تفاوت‌های سفته با برات
سفته و برات تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند از جمله:
- در برات معمولا سه نفر شرکت دارند: محیل، محال‌له، محال علیه. ولی در سفته فقط دو نفر شرکت دارند: متعهد و متعهدله.
- موضوع قبولی در سفته وجود ندارد، چون حواله برعهده فرد دیگری نیست که نیاز به قبولی او باشد.
- در برات مکان و چگونگی پرداخت وجه شرط اصلی محسوب می‌شود. ولی در سفته وجود محل اهمیتی ندارد.
- در برات باید نام طلبکار ذکر شود. زیرا از شرایط اساسی برات این است که اسم شخصی که برات در وجه او پرداخت می‌شود، نوشته شود. ولی در سفته می‌توان به نام حامل و بدون نام شخص سفته را صادر کرد.
- صدور برات یک عمل ذاتاً تجاری است اما صدور سفته در صورتی یک عمل تجاری به شمار می‌آید که طرفین معامله، تاجر یا صراف یا بانکدار باشند.
تفاوت برات با چک
اگر تفاوت چک و برات را نمی‌دانید به موارد زیر دقت کنید:
- چک ابزار یا سندی تجاری برای پرداخت در زمان حال است. ولی برات سندی تجاری برای پرداخت بدهی در آینده است.
- برخلاف سفته و برات، چک سندی لازم الاجرا است.
- سفته و برات حقوقی هستند اما چک کیفری است.
- مقدار مبلغ مشخص شده برای تمبر چک ثابت است، اما میزان مبلغ تمبر سفته و برات ثابت نیست.
تفاوت‌های اساسی چک و سفته
چک و سفته چند تفاوت اساسی با یکدیگر دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- امضای چک برخلاف سفته قابل انکار نیست.
- نماینده صاحب حساب و یا مدیرعامل در امضای چک و در پرداخت آن مسئولیت دارد اما در سفته فقط شرکت مسئول پرداخت وجه سفته است.
- صادر کردن چک در وجه خود صادرکننده برخلاف سفته آسان است.
- دریافت کردن چک با محدودیت است ولی تهیه سفته بدون محدودیت است.
- درج کردن مبلغ در یک چک به صورت نامحدود است اما در سفته محدود به میزان مبلغ چاپ شده در سفته است.
- خسارت تأخیر در چک از تاریخ موعود چک محاسبه می‌شود اما در سفته از تاریخ درخواست شخص برای مطالبه با شرایطی محاسبه می‌شود.
- مهلت دریافت کردن گواهی مبنی بر عدم پرداخت در چک پانزده روز از تاریخ موعود، اما در سفته ده روز از تاریخ موعود است.
- امضایی که پشت چک می‌شود یعنی ظهرنویسی در سفته به معنی ضمانت است.
- در صورت گم شدن چک، صادرکننده می‌تواند شکایت کند، در صورتی که برای سفته چنین چیزی وجود ندارد.
- چک وسیله‌ای برای پرداخت است. صادرکننده چک می‌تواند قرض دهنده باشد اما در سفته صادرکننده قرض گیرنده است.
تفاوت چک با سفته و برات
در ادامه به تفاوت‌های سفته، چک و برات اشاره خواهیم کرد:
۱- چک در حکم یک سند لازم الاجرا است و امکان پیگیری آن از طریق اجرای ثبت وجود دارد.
۲- اگر چک در موعد مقرر پرداخت نشود و برگشت بخورد، دارنده می‌تواند از طریق شکایت کیفری نیز پیگیری کند اما سفته و برات فقط از روش حقوقی قابل پیگیری هستند.
۳- در رابطه با برات و سفته صادر کننده می‌تواند از مهر و امضای خود استفاده کند اما صحت چک منوط به امضای صادر کننده آن است.
با توجه به گستردگی معاملات و مبادلات تجاری روز به روز نیاز به اسناد تجاری بیشتر می‌شود. چک در بین اسناد تجاری رواج بیشتری دارد و همچنین نکات حقوقی بیشتری دارد.
در این مقاله سعی کردیم درباره چک، سفته و برات و همچنین درباره تفاوت بین آن‌ها توضیحاتی را ارائه دهیم. امیدواریم اطلاعات مطلوبی را در اختیارتان قرارداده باشیم.
پیشنهاد می‌دهیم برای خدمات ارزی و مشاوره در سرمایه گذاری ارزی و برای حواله‌های ارزی در اقصی نقاط جهان با صرافی پرشیا ارز در اصفهان تماس بگیرید.
