نظام، مجموعه‌ای منظم از عناصر است که بین آن‌ها روابطی وجود دارد یا این که رابطه‌‍‌ای ایجاد شود و هدفمند باشد. پول رایج هر کشور، برای کشورهای دیگر ارز نامیده می‌شود. نظام ارزی بر نرخ تجارت کالا و خدمات، جریان سرمایه، تورم، تعادل تراز پرداخت‌ها و دیگر متغیرهای اقتصادی تاثیر می‌گذارد.
نظام ارزی ایده آلی وجود ندارد که برای همه کشورها مناسب باشد. تصمیمات اقتصادی، اندازه و میزان تجارت خارجی و مالی کشور، تورم ثبت شده و نوع شوک‌هایی که کشورها با آن مواجه هستند در این انتخاب اثر گذار هستند.
تاریخچه نظام‌های ارزی
کنفرانس برتون وودز که استاندارد پایه طلا را برای ارزها معرفی کرد، در ماه ژوئیه سال ۱۹۴۴ برگزار شد. ۴۴ کشور متحد در جنگ جهانی دوم در این کنفرانس شرکت کردند. در این کنفرانس علاوه بر معرفی نظام ارزی ثابت و پایه طلا، صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی هم تأسیس شد.
مطابق این سیستم ارزی، قیمت هر اونس طلا ۳۵ دلار تعیین شد و کشورهای حاضر در این کنفرانس هم ارزش پول ملی خود را به دلار تعیین و تثبیت کردند.
کشورها می‌توانستند نرخ ارز خود را بین مثبت و منفی یک درصد تغییر دهند. این سیستم باعث شد تا دلار آمریکا به ارز رزرو جهانی تبدیل شود و بانک‌های مرکزی با تزریق دلار یا جمع آوری آن از بازار نرخ ارز را تثبیت کنند.
آمریکا به سایر کشورهای جهان بدهکار بود و برای پرداخت این بدهی باید دلار چاپ می‌کرد. افزایش عرضه دلار آمریکا باعث می‌شد تا قیمت اونس طلا در برابر دلار آمریکا بالا رود.
این موضوع باعث خالی شدن ذخایر طلای بانک مرکزی آمریکا می‌شد. با وجود این که دولت‌ها اجازه داشتند به صورت دوره‌ای نرخ ارز را تغییر دهند، اما این سیستم ارزی دیگر کارایی نداشت. در سال ۱۹۷۳ رئیس‌جمهور آمریکا این کشور را از نظام ارزی ثابت با پایه طلا خارج کرد و نظام ارزی آمریکا به نظام ارزی شناور تغییر یافت.
طبقه بندی نظام ارزی
معمولاً برای کشورها دو طبقه بندی کلی نظام ارزی وجود دارد:
- نظام ارزی شناور
- نظام ارزی ثابت
در ادامه هر کدام را توضیح خواهیم داد.
نظام ارزی شناور
در نظام ارزی شناور، نرخ ارز با مکانیزم عرضه و تقاضای ارز تعیین می‌شود. در این نظام صادرکنندگان و واردکنندگان بدون دخالت عامل خارجی نرخ ارز را مشخص می‌کنند. تقاضای احتیاطی در زمان بی ثباتی بازار می‌تواند تاثیرات مخربی در این نوع نظام ارزی داشته باشد.
در این بازار اگر تراز تجاری مثبت باشد نرخ ارز به دلیل مازاد عرضه ارز کاهش پیدا می‌کند؛ اگر تراز تجاری منفی باشد، مازاد تقاضای ارز باعث افزایش نرخ آن می‌گردد. بنابراین تعدیل قیمت ارز خود به خود صورت می‌گیرد.
در نظام ارزی شناور وضعیت واقعی اقتصاد کشور در نرخ ارز منعکس می‌شود. اعمال محدودیت تجاری برای جریانات سرمایه گذاری و نظارت بر صادرات و واردات کاهش پیدا می‌کند. زیرا بازار قیمت‌ها را مشخص می‌نماید.
ریسک و عدم اطمینان در تجارت داخلی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی با نوسانات کنترل نشده قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند.
نظام ارزی ثابت
در نظام ارزی ثابت، بانک مرکزی مدیریت نرخ ارز را برعهده دارد. در واقع بانک با ورود در بازار ارز در مواقع نیاز باعث تعدیل نرخ ارز می‌شود. بانک مرکزی با خرید یا فروش ارز، بازار را کنترل می‌کند.
در نظام ارز ثابت همانند نظام ارز شناور، مکانیزم عرضه و تقاضای ارز وجود دارد، ولی به این گونه که اگر نرخ ارز افزایش یافت، بانک مرکزی از محل دارایی‌های خارجی خود با فروش ارز قیمت را تعدیل می‌کند. اگر نرخ ارز کاهش یابد، با خرید ارز و افزودن به دارایی‌های خارجی خود قیمت ارز را تعدیل می‌نماید.
در نظام ارزی ثابت به دلیل نظم در سیاست اقتصادی جابه‌جایی بیهوده منابع بین بازارهای موازی کمتر می‌شود و سرمایه گذاری خارجی و داخلی با اطمینان بیشتری انجام می‌شود. در نظام ارزی به علت مدیریت و کنترل نرخ ارز، تخصیص کارآمد منابع اقتصادی در بازارها نسبت به نظام شناور ارزی سخت‌تر است.
نظام ثابت ارز به دو صورت است:
1) نرخ ارز ثابت و پول کشور غیرقابل تبدیل:
در این صورت کنترل‌های دولتی بسیار شدید بوده و انحصار کامل در بازار ارز وجود دارد. نرخ ارز توسط دولت مشخص شده و به بازار تحمیل می‌شود. در این نوع نرخ ارز فقط دولت، خریدار، فروشنده ارز و تعیین کننده نرخ ارز است.
2) نرخ ارز ثابت و پول کشور قابل تبدیل:
در این حالت دولت در بازار ارز تلاش می‌کند با مداخله، نرخ ارز را در محدوده مشخص ثابت کند، ولی در عین حال قابل تبدیل است و ورود و خروج ارز آزاد است.
عوامل تأثیرگذار در تعیین نظام ارزی
در تعیین نظام ارزی چهار عامل را باید در نظر گرفت:
الف) شرایط اقتصادی کشور شامل اندازه باز بودن اقتصاد، توسعه مالی اقتصاد، سابقه تورمی، منشا شوک‌ها و چگونگی مواجه با آن‌ها.
ب) شرایط سیاسی کشور شامل ثبات سیاسی، تفکر سیاسی حاکم، تعامل بخش خصوصی و دولتی، ساختار تصمیم‌گیری، روابط خارجی، دموکراسی و… .
ج) ترجیحات سیاست گذاری در اولویت بندی اهداف، شامل زمان دستیابی به اهداف تعریف شده.
د) اعتبار سیاست گذاران و نهادهای کشور.
نرخ ارز شناور
نرخ ارز شناور، نوعی روش نرخ ارز است که در آن امکان نوسان ارزش واحد پول در واکنش به مکانیزم‌های بازار تبادل خارجی، وجود دارد. واحد پولی که از نرخ ارز شناور استفاده می‌کند به عنوان ارز شناور شناخته می‌شود.
نرخ ارز ثابت
نظامی است که منجر به باقی ماندن ارزش ارز یک کشور در محدوده مورد نظر دولت می‌شود. بیشتر کشورهای توسعه یافته جهان این نظام را انتخاب کرده‌اند. البته این سیستم مزایا و معایب مربوط به خودش را دارد.
در این مقاله درباره نظام ارز ثابت و شناور توضیح داده شده است. همچنین درباره تاریخچه نظام ارزی، عوامل تاثیرگذار بر آن و نرخ ارز ثابت و نرخ ارز شناور مطالبی ارائه شده است. امیدواریم از اطلاعات این مطلب بهره‌مند شوید. صرافی پرشیا ارز معتبرترین صرافی اصفهان آماده خدمت رسانی به شما مشتریان محترم است.
